Een Dubbele Poort als vluchtweg

Positie en rol van Hulst bij de opvang van Belgische vluchtelingen in de Eerste Wereldoorlog

2. INLEIDING: ACHTERGRONDEN VAN DE IMMENSE VLUCHTELINGENSTROOM

2.4   Chocoladesoldaatjes tegen Pickelhauben

Het ‘idee-fixe’ om met onzijdigheid de dans te kunnen ontspringen werd nog extra versterkt doordat aan de bevolking onterecht een veel te positief beeld van de kracht van het Belgische leger werd  voorgeschoteld, gezeefd door het zeer fijne filter van de censuur. Het hoge moreel van de Belgische strijdkrachten, de heldhaftige vuurdoop ‘onder eigen vorst en vlag’ en ‘tactische terugtrekking’ deden het in de propaganda misschien goed, maar het beeld was totaal vertekend. In werkelijkheid lag de uitslag van het zeer ongelijke treffen al bij voorbaat vast: Het Belgische leger verkeerde in 1914 in volledige reorganisatie, miste samenhang, was onvoldoende getraind in dagmarsen, en het had een schreeuwend gebrek aan de meest elementaire uitrusting 1. Hiertegenover stond het Duitse leger, toentertijd kwantitatief en kwalitatief de meest geavanceerde gevechtsmachine in Europa.

Afbeelding 6
(geheugen.delpher.nl, Spaarnestad Photo, SFA022802696, fotocollectie Het Leven, 1906-1941).
Het Duitse leger werd aan de Maas overal geconfronteerd met bruggen, die door het Belgische leger waren opgeblazen, zoals op deze foto bij Visé (Wezet), niet ver van het Nederlandse Eijsden (onder Maastricht). Voor de Duitse ‘rechtervleugel’, die volgens het ‘plan Schlieffen’ de grootste afstand moest overbruggen en daarom veel haast had, was dit oponthoud het meest hinderlijk. Tot vier keer toe werd geprobeerd in Visé een pontonbrug over de rivier te slaan en vier keer werd deze door de forten bij Luik aan gort geschoten.

Op het verkeerde been gezet door de oorlogspropaganda putte heel België de eerste oorlogsdagen dan ook ten onrechte moed uit de schijnsuccessen van de gevechten rond de  supervesting Luik. Vier van de zeven legers, die Duitsland op Frankrijk afstuurde, vormden Schliemanns beroemde rechtervleugel en moesten met 550.000 man zeer snel door België optrekken. Verrassend genoeg werd de Nederlandse neutraliteit wel gerespecteerd, maar deze variant wrong het grote aantal militairen door de flessenhals tussen Luik en Namen en in deze beperkte ruimte lag nu net de trots van ingenieur Brialmont, de ijzersterke fortengordel rond Luik. 
Terwijl de artillerie deze bastions bestookte, trok de infanterie voorwaarts, zo ver mogelijk weg van het vér reikende Luikse geschut. De eerste aanval der Duitsche rechterflank geschiedde op de Maasstelling bij Visé, meldde het Hulsterblad, dat de strijd wekenlang uitvoerig beschreef. Bedoelde aanval kwam van het eerste leger onder Von Kluck, dat als uiterste rechterflank de grootste afstand moest afleggen en dus de meeste haast had. De route ging vanaf Gemmenich, ten zuiden van Vaals zo rakelings langs de Nederlandse grens –  deels zelfs over een gemeenschappelijke ‘heerbaan’ – dat Nederlandse grenstroepen en Duitse infanterie elkaar bij wijze van spreken de hand konden schudden.
De opmars verliep echter niet geheel volgens het draaiboek: Nadat de Duitschers bevonden hadden dat alle bruggen en kunstwerken vernield waren, trokken zij noordelijk tot aan de Nederlandsche grens bij Eijsden, waar zij de Maas overstaken. Het betekende naast oponthoud behoorlijk veel irritatie, want er moest een brug geslagen worden. Dit gebeurde bij Liesel (Lixhe) vlak onder Eijsden. Ramptoeristen, je had ze toen ook al, zaten volgens het Zuidlimburgse blad ‘De Prins’ eerste rang op de St. Pietersberg te kijken naar den vreeselijken, maar hoogst interessanten strijd voor Luik, met spectaculaire beschietingen van de forten, maar het effect was nihil. Andermaal tijdverlies, veel meer gesneuvelden dan begroot en dus nog meer ergernis bij de Duitsers. Het Hulsterblad putte er met België hoop en leedvermaak uit: Met veel lof wordt in de pers het moedig standhouden der Belgen vermeld. De tegenstand van België tegen den doortocht van het Duitsche leger zal den Duitschen generalen staf wel wat zijn tegengevallen, want al rekende hij beslist op dien tegenstand, hij zal toch zeker niet hebben verwacht, dat deze hem zoo lang zou ophouden in zijn opmarsch naar Frankrijk () Aldus zullen de Duitsche hoofdwachten zich zeer moeten haasten willen zij in Frankrijk zelf slag leveren.

Afbeelding 7
(geheugen.delpher.nl, Spaarnestad Photo, SFA022802696, fotocollectie Het Leven, 1906-1941).
De Duitse genie wist ten slotte een pontonbrug over de Maas te leggen bij het dorpje Lieze (Lixhe), vrijwel bij de Nederlandse grens, zo ver mogelijk van het Luikse geschut vandaan. De vertraging was groter dan ingecalculeerd en leidde tot ergernis bij de Duitse legerleiding, die haar frustratie afreageerde met represaillemaatregelen tegen de bevolking .De wreedheden, die in het kader hiervan plaatsvonden, waren een belangrijke aanjager voor de immense vluchtelingenstroom naar onder meer Nederland.

Binnen het geheel van de grote militaire operatie was het oponthoud slechts hinderlijk, maar de Belgische bevolking had nog de illusie dat de eigen krijgsmacht verrassend hardnekkig en succesvol tegenstand bood en van een ander kaliber was dan de ‘chocoladesoldaatjes’, een van de smalende scheldwoorden waar Von Bethmann-Hollweg zich zo graag van bediende.

  1. Blok. D., e.a. blz. 29.
Uw inschrijving kon niet worden opgeslagen. Probeer het opnieuw.
U bent met succes aangemeld voor onze nieuwsbrief

Meld u aan voor onze nieuwsbrief