2.4 Een straatnaam voor David Henry Gallandat
Afbeelding 11 (foto auteur)
Op 29 april 1965 nam de gemeenteraad van Vlissingen het besluit een straat naar David Henry Gallandat te vernoemen. Een erg late hulde aan deze vergeten veelzijdige medicus, die na zijn glansrijke academische studie in Parijs niet koos voor een professoraat aan een toonaangevende universiteit, maar zich vestigde in Vlissingen om de plaatselijke medische wereld naar een aanzienlijk hoger niveau te tillen.
In de slechts tweeëntwintig jaren, die hem na zijn terugkeer uit de Franse hoofdstad nog waren gegeven tot zijn ontijdig overlijden op 50-jarige leeftijd in 1782, haalde hij met de nodige lef en visie het hele geneeskundige establishment in zijn woonplaats overhoop. Als gevolg van zijn nationale en internationale bekendheid kwamen velen in Vlissingen de grensverleggende colleges van dokter Gallandat volgen.
Precies zoals zijn oom Jean Bruas dat bij hem zelf had gedaan, heeft hij op zijn beurt zijn zoon Isaac Henry, later arts in en burgemeester van Hulst, in belangrijke mate bezield en gevormd.
2.4.1 Een gewaagd verzoek
Kort na zijn terugkeer eind maart-begin april 1760 trad David Henry Gallandat in het huwelijk met Maria Catharina Albertina Joly en omdat hij zijn studie niet met examens en promotie had afgesloten, was het vinden van een medische betrekking op zijn niveau niet zonder meer een gelopen race1. Want al waren zijn acht getuigschriften nog zo lovend, al was hij nog zo
Afbeelding 12 (rijksmuseum.nl, collectienr.RP-P-OB-87.006; prent van Friedrich Dietrich, 1809)
Als onderdeel van een tegen Napoleon gerichte invasie landden de Engelsen eind juli 1809 in Walcheren en omsingelden de strategisch gelegen vesting annex havenstad Vlissingen. In de nacht van 13 op 14 augustus werden meer dan achthonderd ‘Congreve-war-rockets’, een nieuw oorlogsspeeltje, op de stad afgevuurd. Deze ‘state-of-the-art’ brandraketten met een bereik van duizend meter veroorzaakten bij iedere inslag een verwoestende brand. Het laat 17e– eeuwse monumentale stadhuis aan de Grote Markt, gebouwd in de trant van het stadhuis van Antwerpen, werd met de complete inventaris en bijna het hele archief een prooi van de vlammen. Zeer veel genealogische gegevens, waaronder het huwelijksregister met de trouwdatum van Marie Joly en David Gallandat en de doopdatum van hun zoon Isaac Henry zijn daardoor niet meer met zekerheid te achterhalen.
deskundig in het hele medische spectrum, zonder de graad van doctor in de medicijnen was hij strikt genomen onbevoegd om een eigen dokterspraktijk te beginnen. Met zijn ijzeren discipline en bovenmatige intelligentie was deze situatie gemakkelijk te voorkomen geweest als hij in Parijs direct zijn examens had gehaald en was gepromoveerd 2. Voor een aantal van deze studierichtingen volgde hij colleges bij meerdere professoren en deed practica voor anatomie en chirurgie. Misschien was hij in dit opzicht te laconiek en te zelfverzekerd of was de lokroep van zijn geliefde te groot. Hoe dan ook, er moest nu wel brood op de plank komen!
Het inrichten van een eigen praktijkruimte met passend instrumentarium en het opbouwen van een clientèle was een kostbare zaak en daarom combineerden beginnende medici hun eigen praktijk graag met de vaste inkomensbestanddelen van een of meer geneeskundige functies in dienst van de stad 3. Jammer genoeg waren zulke functies op dat moment niet voorhanden en dus mocht Gallandat al in zijn handen klappen als het stadsbestuur zijn verzoek om een chirurgijnspraktijk zou honoreren. Voorlopig kon hij als chirurgijn de heelkunde uitoefenen en als vroedmeester bevallingen begeleiden -hiervoor was hij immers bevoegd – mits hij de gebruikelijke examens ten overstaan van de ‘dekens’ van het chirurgijnsgilde zou afleggen. Daartoe diende David Gallandat dan ook in april 1760 met alle Schuldig respect bij de Edele Achtb: Heeren Borgermeesters, Schepenen en Raaden der Stad Vlissingen een verzoek in om binnen de Stad te mogen exerceren de Chirurgie en ook als Operateur, en Vroetmeester te ageeren4. Zijn rekest eindigde hij opmerkelijk genoeg nogal eigengereid met de opmerking ende dat wel Sonder Subject te wesen (onderworpen te zijn), aen het doen der ordinaire (gebruikelijke) proeve als Chirurgijn, d.w.z. een vrijstelling van de verplichte examens.
Afbeelding 13 (Zeeuws Archief, Handschriftenverzameling nr. 4515A)
Het slot van het verzoekschrift van David Gallandat aan de magistraat van Vlissingen, met de verwijzing naar de vrijstelling van de examens van zijn oom De Bruas en chirurgijn Correvont: ‘Soo en in dier voegen, als UEd Achtb: voor desen hebben gepermitteert (toegestaan), aen den Suppliants (verzoeker) voorts: oom Bruas en naer dato, aen des jegenswoordigen Stads chirurgijn Corovon. TWelk doende: D. H. Gallandat.
David Gallandat moet goed geweten hebben hoever hij in zijn overmoed kon gaan om deze troefkaart met succes uit te spelen. In Vlissingse kringen was hij bepaald geen onbekende, want het chirurgijnsgilde kende zijn kwaliteiten al sinds zijn opleiding bij zijn oom Jean de Bruas en zijn leertijd bij het gilde onder leiding van chirurgijn Correvont. Bij de bemanningen van de koopvaardijschepen, waar hij als scheepschirurg op gediend had, had hij naam gemaakt en de scheepsofficieren brachten zijn kennis en kunde overal naar voren. Ongetwijfeld was ook de magistraat van Vlissingen goed op de hoogte van zijn faam en van het prestige, dat de chirurgische opleiding in Parijs genoot. Een pikant detail ten slotte was het feit, dat zijn vroegere leermeester, stadschirurgijn Johan Correvont, die geen verplicht examen had hoeven afleggen bij zijn aanstelling in Vlissingen, nu als hoofd van het chirurgijnsgilde bij de benoeming van Gallandat betrokken was.
In ieder geval nam het stadsbestuur van Vlissingen geen aanstoot aan Gallandat’s gewaagd verzoek en stuurde diens petitie op 19 april 1760 ter beoordeling door aan het bestuur van het chirurgijnsgilde. Voor de vorm sputterde dat college tegen, dat het verzoek strijdende tegens de privelegien van desen gilde was en dat er wel gilde geldt betaald moest worden, maar eerlijkheidshalve werd ten volle erkend dat alle de geproduceerde Attestatien van de Suppliante buyten gewoon en valabel waren 5.
Nadat de magistraat het antwoord van het gilde op 25 april had ontvangen, kreeg hij Gallandat daags daarna al in een resolutie officieel permissie de gevraagde medische praktijk in Vlissingen uit te oefenen en … zonder hiervoor examens af te hoeven leggen!
In het besluit was bovendien het douceurtje opgenomen, dat hij voor zijn toetreden tot het chirurgijnsgilde het gebruikelijke gildegeld niet hoefde te betalen. De jonge arts was het bestuur bijzonder erkentelijk en gaf dat schriftelijk ook netjes te kennen: Dat UEde Achtbe hem Suppl: ([de verzoeker) op de gracieuste maniere, hadden gelieven t’admitteren (toe te staan), en waar voor hy by réiteratie (herhaling) zyn diepste verpligting nogmaals is betuigende6.
Het ‘bravoureverzoek’ had geholpen. Burgemeester en schepenen lieten het binnenhalen van een uitmuntend ‘allround’ medicus prevaleren boven administratieve vormelijkheden.
- De exacte trouwdatum is niet meer te achterhalen, omdat het archief in Vlissingen in 1809 als gevolg van een verwoestend bombardement met brandgranaten vrijwel geheel is verbrand.
- Zeeuws Archief, Handschriftenverzameling, (zie de bronnenopgave aan het einde van het artikel voor de verschillende nummers). Volgens de aan hem uitgereikte certificaten heeft Gallandat colleges gevolgd in de fysiologie, de leer van de beenderenziekten, anatomie, operatiekunde, chirurgie, chirurgische pathologie, obstetrie (verloskunde) en vrouwenziekten
- Omdat er nogal wat van deze functies bestonden (o.m. stadschirurgijn in meerdere rangen, stadsdokter in meerdere rangen, stadsarmendokter, stadsvroedmeester, [gal]steensnijder, stadsoperateur, stadsexaminateur) was een stapeling ervan in één hand uit financieel oogpunt zeer aantrekkelijk
- Zeeuws Archief, Handschriftenverzameling nr. 4515.
- Winckelmann, in Verhandelingen ZGW, deel 9, 1782, blz. XXVII
- Zeeuws Archief, Handschriftenverzameling, nr. 4513, 4514, 4515.